Chansonportret: wie was Serge Gainsbourg?
Serge Gainsbourg Forever, zo luidde de titel van de concertreeks van Britta Maria en Maurits Fondse, een hommage aan de grootmeester van het provocerende chanson. En zij waren niet de enigen die Gainsbourg eerden in 2016. 25 jaar na zijn dood mag deze geniale artiest opnieuw in de spotlicht worden gezet. In deze speciale editie van de rubriek ‘Qui est…’ doen wij dat ook. Naast de gebruikelijke delen als een korte biografie, persoonlijke weetjes, klassiekers en fijn beeldmateriaal, geven we ook een overzicht van de mooiste Nederlandse en Belgische hommages aan Gainsbourg van het afgelopen jaar.
Door Marlien Buyens
Qui? Lucien Ginsburg was de zoon van Joods-Russische ouders. Zijn artiestennaam Serge Gainsbourg was een verwijzing naar de Britse kunstenaar Thomas Gainsborough. Gainsbourg droomde aanvankelijk van een carrière als kunstschilder, maar moest deze droom al voor zijn 30ste opbergen.
Quand? Hij werd geboren op 2 april 1928 in Parijs. In 1991 stierf hij in diezelfde stad aan een hartaanval. Hij werd begraven op het kerkhof van Montparnasse.
Quoi? Wij kennen Gainsbourg vooral als liedjesschrijver, componist, pianist en zanger. Hij ontpopte zich onder andere ook nog tot acteur en filmmaker.
Persoonlijke weetjes:
– Toen zijn moeder in verwachting was van de kleine Lucien, stond ze op het punt een abortus te laten uitvoeren. Aangekomen in de abortuskliniek, besloot ze toch om haar kind te houden. Het scheelde dus geen haar of wij hadden dit talent nooit gekend.
– Tijdens de Tweede Wereldoorlog moest het gezin Ginsburg vluchten om te ontkomen aan de deportatie. Het gezin dook onder in de Limousin. Na de oorlogsjaren gingen ze opnieuw in Parijs wonen. Als ultieme wraak op de Nazi’s liet Gainsbourg later een speciale davidster met diamanten maken, die hij droeg als juweel.
– Na zijn mislukte schilderscarrière, begon Gainsbourg in nachtclubs en casino’s te zingen. Als snel schreef hij ook eigen teksten. In 1959 had hij zijn eerste kleine hit te pakken met Le Poinçonneur des Lilas. Hij werd pas echt bekend met het nummer Je t’aime… moi non plus, dat hij eerst met Brigitte Bardot en later met Jane Birkin zong.
– In 1965 oogstte Gainsbourg succes door het schrijven van het winnende songfestivalnummer Poupée de cire, poupée de son voor France Gall. Na de liedjeswedstrijd bood hij Gall een nieuw nummertje aan, waarmee ze hoog zou scoren in de hitlijsten. Toen ze eindelijk de dubbele bodem in het liedje Les Sucettes begreep, weigerde ze het nog voor het publiek te zingen.
– Gainsbourg liet zich zijn ganse leven omringen door mooie vrouwen. Hij trouwde verschillende keren maar de huwelijken hielden nooit lang stand. De vrouw van wie hij het meest hield, was misschien toch wel Jane Birkin. Zij schonk hem een dochter, Charlotte. Maar ook hun huwelijk liep na 15 jaar stuk. Birkin hield het niet langer uit bij haar aan alcohol verslaafde echtgenoot.
– Na de breuk met Jane Birkin viel Gainsbourg in een zwart gat. Op dat moment ging hij zijn ‘dubbele persoonlijkheid‘ ook verder ontwikkelen. Langs de ene kant was hij een lieve, verlegen man met zin voor schoonheid en stijl, langs de andere kant een vies, vulgair en provocerend figuur. Dit alter ego noemde hij Gainsbarre.
– Sinds 1970 woonde Gainsbourg 5, rue de Verneuil in Parijs. Het schijnt dat hij zijn hele huis binnenin zwart schilderde. Alles had ook een vaste plaats. Op die manier probeerde hij structuur te brengen in zijn chaotische leven. Zijn huis zou nu nog steeds in dezelfde staat zijn. Zijn dochter Charlotte probeert er al enige tijd een museum van te maken. De buitenkant werd ondertussen al wel omgedoopt tot openluchtmuseum. Nog dagelijks komen talloze kunstenaars het huis opzoeken om er ook hun handtekening in graffiti op de muren te spuiten.
5 Serge Gainsbourg-klassiekers:
– Le Poinçonneur des Lilas (1959) was één van de eerste nummers waarmee Gainsbourg het grotere publiek wist te bereiken. In dit liedje bezingt hij de dagelijkse sleur van een ‘kaartjesknipper’ in de Parijse metro. Het ganse nummer is een aaneenschakeling van geniale woordspelingen.
– Het verhaal van La Javanaise (1963) begint in de huiskamer van Juliette Gréco. Gainsbourg en Gréco brachten samen de avond door gretig nippend van hun champagne terwijl ze luisterden naar plaatjes. De dag nadien schreef Gainsbourg dit nummer voor haar. Zij was zo blij met het nummer dat ze het prompt een bevoorrechte plaats gaf in haar repertoire in het cabaret La Tête de l’Art.
– Initials B.B. (1968) is op zijn minst bijzonder te noemen. De titel van dit nummer verwijst uiteraard naar Brigitte Bardot. De tekst is een interpretatie van The Raven van Edgar Allan Poe en de muziek is gebaseerd op de 9de symfonie van Dvorak.
– Al bij het horen van de eerste noten van Je t’aime… moi non plus (1969) weet iedere doorwinterde chansonliefhebber welk liedje er volgt. Wat velen niet weten is dat er twee versies van dit nummer bestaan. Het duet met Jane Birkin is doorgaans veel bekender dan het duet met Brigitte Bardot. Niet moeilijk als je weet dat de jaloerse echtgenoot van Bardot het liedje verbood. Over welke versie nu de mooiste is, zijn de meningen verdeeld.
– Na een eerste hartinfarct waarbij Gainsbourgs leven aan een zijden draadje hing, schreef hij het nummer Je suis venu te dire que je m’en vais (1973). Het nummer is geïnspireerd op het gedicht Chanson d’automne van Paul Verlaine. Gainsbourg verwerkte ook het gehuil van Jane Birkin in het lied om het extra dramatisch te laten klinken.
Gainsbourg in video’s:
– Gainsbourg en de filmwereld zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. In Slogan van Pierre Crimblat bijvoorbeeld, speelde Gainsbourg de hoofdrol. Hij schreef ook de soundtrack voor de film.
https://www.youtube.com/watch?v=LDsp2o-iuoY
– Acteren was voor Gainsbourg niet genoeg. Hij wilde ook zelf films maken. Eén van die films noemde hij naar zijn meest bekende nummer Je t’aime moi non plus. Later zouden nog meer films volgen, de ene meer provocerend dan de andere.
– Joann Sfar maakte in 2010 Gainsbourg, Vie Héroïque over het leven van Serge Gainsbourg. De film is geen zuivere biografie, maar een interpretatie van een stripverhaal. Sfar won verschillende prijzen met dit meesterwerk.
– Enkele jaren geleden, maakte Jane Birkin een compilatie van haar vakantiefilmpjes met Serge Gainsbourg. De unieke documentaire Mes images privées de Serge geeft een heel persoonlijk beeld van hoe Gainsbourg was als vaderfiguur en familiemens.
https://www.youtube.com/watch?v=zhuSds-xm7c
Het Gainsbourg-jaar in 5 chansons:
– Britta Maria en Maurits Fondse stonden het voorbije jaar op het podium met de concertreeks Serge Gainsbourg Forever. Ze brachten naast covers van Gainsbourg, ook eigen interpretaties van zijn liedjes en zelfs vertalingen in het Nederlands. Om het geheel kracht bij te zetten, werkten ze samen met het Red Limo String Quartet. Luister zeker eens naar deze versie van Manon, een geniaal liefdesliedje met een typische Gainsbourg knipoog.
– Naar aanleiding van hun concerttour kwam er ook een gelijknamig album uit. Hierop is een selectie te horen van de prachtig herwerkte nummers van Gainsbourg, zoals deze Initials BB.
– De Belgische Daan Stuyven leende op 2 maart zijn thuisstudio uit voor Gainsbourg Toujours. Verschillende artiesten brachten er een hommage aan Serge Gainsbourg. Het nummer Bonnie & Clyde werd prachtig gecoverd door Daan en zijn vaste drumster Isolde Lasoen.
– Tijdens diezelfde avond, konden de luisteraars ook genieten van een wel heel bijzondere versie van Poupée de cire, poupée de son. Het lied werd gebracht door de excentriek uitgedoste Saint-Marteau. Deze Franstalige zanger uit Gent, was eigenlijk ook voorbestemd om kunstschilder te worden. Net zoals Gainsbourg rolde hij echter in de muziekwereld. De voorbije jaren stond hij onder andere op de planken met zijn theatershow Saint-Marteau se fait Gainsbourg. Hij deed het nog eens over ter ere van zijn grote held.
– Gainsbourg se barre was het project van onder andere Rudolf Hecke, Klaas Delrue, Ivan Pecnik en Eline De Munck. Ook zij brachten een ode aan het enfant terrible van het Franse chanson aan de hand van sappige verhalen en sterke chansons, zoals deze Vieille Canaille. Rudolf Hecke, schreef eerder al een biografie over Serge Gainsbourg. Op 2 maart 2017 komt zijn nieuwe boek uit. Noem het gerust een vervolg.
Het Gainsbourg-jaar in must-read en must-see tips:
Naast theatershows en concerten werden ook heel wat documentaires, radio- en televisieprogramma’s, tentoonstellingen en artikels aan Serge Gainsbourg gewijd in 2016. Wat volgt is een beknopt overzichtje van wat je zeker gelezen en gezien moet hebben.
– Het tijdschrift En Route wijdde eind 2015 al enkele pagina’s aan een interview met Britta Maria en Maurits Fondse over hun ode aan Gainsbourg.
– In het vorige zomernummer van Leven in Frankrijk werd geschreven over het Parijs van Serge Gainsbourg. Al lezend maak je een wandeling langs zijn huis, zijn lievelingsschoenwinkel Repetto en zijn favoriete eetadresje Le Bistrot de Paris.
– Op de website van Focus Knack verscheen dit artikel over 3 bijzondere beelden van Serge Gainsbourg. Onderaan wordt ook verwezen naar twee mooie tentoonstellingen die in het voorjaar van 2016 in Brussel liepen.
– Op de Concertzender, werden verschillende radio-uitzendingen opgedragen aan Gainsbourg. De afleveringen zijn allemaal integraal terug te beluisteren hier, hier en hier.
– Op 2 maart 2016 was Bart Van Loo opnieuw te gast bij DWDD. Hij vertelde er over de mooie vrouwen die Gainsbourg in zijn leven heeft gekend.
– Klassieke radiozender Klara ruilde op 2 maart de klassieke muziek (deels) in voor de geniaal goede nummers van Gainsbourg. Patrick Riguelle en Jan Hautekiet praatten de liedjes aan elkaar in programma dat maar liefst drie uur duurde.
– Ook Canvas besteedde heel wat aandacht aan Gainsbourg op zijn verjaardag. Leuk om te eindigen zijn de beelden uit de oude doos die je onderaan de pagina terugvindt.
