Chansonportret: wie was Serge Reggiani?
Zijn naam zei me niets, maar ik klikte op een willekeurig nummer van de zanger en was vier minuten later in tranen. Hij schoot dwars door de linie van mijn persoonlijke Top 20, voorbij Gainsbourg, Ferré en zelfs Brassens, naar de hoogste regionen van mijn chansonliefde. Een ware chansonnier vind ik hem, deze laatbloeier die pas op zijn veertigste zanger werd met zijn karakteristieke stem waar veel verdriet in schuilgaat. Serge Reggiani – Redziááni, zoals ik onlangs meedogenloos verbeterd werd – in zijn naam. Zijn leven en mooiste liedjes goot ik in een notendop.
Door Tess van der Zwet
Qui? Serge Reggiani wordt geboren op 2 mei 1922 in Reggio d’Émilie in Italië . Op achtjarige leeftijd komt hij met zijn vader en moeder naar Frankrijk.
Quoi? Begint als acteur en heeft daarmee groot succes, maar wordt aangemoedigd door andere Simone Signoret en Yves Montand om te gaan zingen. Hij wordt tezamen met andere chansonniers van zijn tijd de stem van een generatie, een protestzanger op handen gedragen door linkse jongeren. Wim Sonneveld ‘steelt’ zijn liedjes.
Quand? Reggiani heeft succes als zanger vanaf 1965. Hij overlijdt op 23 juli 2004 aan een hartaanval, op 82-jarige leeftijd.
Persoonlijke weetjes
– Aanvankelijk is het de bedoeling dat Serge kapper wordt, net als zijn vader. Wanneer hij echter auditie doet voor het conservatorium en aangenomen wordt, stuurt hij daarmee zijn leven in een heel andere richting.
– Na de oorlog is hij regelmatig in het theater of op het witte doek te zien. Zo speelt hij rollen in onder andere Les Portes de la Nuit uit 1946 en Casque d’Or uit 1952, waar hij zijn beste vrienden leert kennen: de befaamde Simone Signoret en Yves Montand. Samen overtuigen zij Serge ervan een serieuze zangcarrière te starten.
– Wanneer hij in 1965 een plaat uitbrengt met chansons van Boris Vian, wordt hij direct omarmd door het grote publiek. Vooral linkse jongeren zijn enorm gecharmeerd door deze man die politiek kritisch durft te zijn in rumoerige tijden.
– Serge krijgt vijf kinderen. Een van deze kinderen is Stéphane, die vanaf zijn twintigerjaren ook een carrière als zanger nastreeft. Leeftijdsgenoten richten de ogen echter liever op pa Reggiani.
– Hoewel hij halverwege de jaren zestig samen is met zijn tweede vrouw Anne Noël, gaat het gerucht dat Reggiani in het geheim een relatie had met Barbara. Jawel. Dé Barbara voelt al vlinders vanaf het moment dat ze hem Vian hoort zingen. Na een paar jaar laat hij ook de chansonzangeres met een gebroken hart achter. De liefdesrelatie wordt na zijn dood onthuld door Reggiani’s ex-vrouw. Of het echter waarheid is…
– Serge laat zijn liedjes schrijven door grote liedschrijvers. Songwriters van de oude garde Pierre Tisserand, Serge Bourgois, Albert Vidalie en Jean-Loup Dabadie bijvoorbeeld, maar in de jaren zeventig kruipen ook Maxime Le Forestier, Georges Moustaki en Gainsbourg voor hem achter de schrijftafel. Zelfs zijn vrouw en zoon lenen hem chansons.
– De jaren zeventig zijn niet bepaald Reggiani’s mooiste jaren. Hij brengt weliswaar een hoop muziek uit en verschijnt in een aardig aantal films, maar zijn vrouw verlaat hem en de muziekprojecten die hij maakt met zijn kinderen worden niet erg goed ontvangen. Het is een van de eerste grote decepties voor zijn tot dan toe glansrijke carrière.
– De jaren tachtig beginnen met een tragedie: zoon Stéphane, die zijn plek in de wereld maar niet kan vinden, pleegt zelfmoord door in het bed van zijn vader een kogel door het hoofd te jagen. ‘De echte zanger in de familie was jij’, zegt een volledige verwoeste Serge tijdens de begrafenis.
– In de jaren die volgen, blijft Serge platen maken, maar zijn lust voor de muziek en het leven is uit hem weggevloeid. Een aantal keer lijkt hij bijna in alcoholisme en depressie te blijven steken; elke keer trekken zijn vrienden hem weer uit de donkere dieptes van zijn angsten en verdriet.
– Vanaf de jaren negentig lijkt het leven de zanger eindelijk weer toe te lachen. Hij speelt een rol in de eerste film van zijn zoon Simon, klimt het podium weer op en krijgt de credits die hij als chanteur verdient. Van president Jacques Chirac ontvangt hij in 2003, een jaar voordat hij overlijdt aan een hartaanval, de Ordre national de la Légion d’honneur, de hoogste Franse nationale onderscheiding.
– Hommages aan Serge Reggiani zijn op één hand te tellen. Hij is (nog) niet zo populair als genre- en tijdsgenoten, maar de tributeplaat van Isabelle Boulay is het luisteren waard.
Vijf klassiekers
1. Le loups sont entrées dans Paris
‘De wolven zijn Parijs binnen gedrongen’. De beesten zijn eerst nog ver, in Kroatië en Duitsland, maar met ieder couplet komen ze dreigend dichterbij tot ze de stad uiteindelijk bereiken en overvallen. Maar dit verdomde land laat zich niet klein krijgen: de wolven vertrekken in het laatste refrein. Na de aanslag op Hebdo in januari 2015 werd dit nummer gezongen Patrick Bruel en Catherine Ringer.
2. Sarah
‘La femme qui est dans mon lit, n’a plus vingt ans depuis longtemps’, begint Reggiani in Sarah. Niet echt een goede binnenkomer als je een ruzietje bij wilt leggen, Serg, maar wel een schitterende ode aan het ouder worden en de plaats van de liefde daarin. Of andersom. Het nummer komt overigens uit de pen van Georges Moustaki.
3. L’Italien
Een Italiaanse immigrant staat voor de deur van zijn ouderlijk huis en vraagt hen hem binnen te laten. Geen gehoor. Hij probeert nog uit te leggen waarom hij zo lang is weggebleven, maar de deur blijft dicht. Wanneer hij zich uiteindelijk realiseert dat de tijd alles heeft veranderd, geeft hij het op. De combinatie van Italiaans en Frans, de meespelende melodie, het wegstervende einde… Een van Reggiani’s topstukken.
https://www.youtube.com/watch?v=yvhpslMEAmU
4. Il Suffirait de Presque Rien
Deze absolute klassieker, werd met verve gecoverd door Wim Sonneveld en vertaald door Jean Senn, de alias van Huub Jansen. De context bleef nagenoeg hetzelfde: oude man wordt verliefd op jong meisje en vertelt haar dat hij van haar houdt, maar dat ze er niets van moet verwachten. Een béétje controversieel, net als de versie van Sonneveld. Sonneveld had sowieso bewondering voor de Frans-Italiaanse zanger: ook Votre Fille a Vingt Ans werd in het Nederlands gezongen.
5. Ma dernière volonté
Ramses Shaffy maakte Laat me in Nederland groot, maar La dernière volonté, zoals het chanson in het Frans heet, is oorspronkelijk van Reggiani. Het nummer dat werd geschreven door Alice Donna en Sylvain Lebel behoort waarschijnlijk nog niet eens tot de top tien bekendste nummers van de zanger, maar in het Nederlands brult iedereen hem moeiteloos mee. Zelfs sommige Franse stukjes…
https://www.youtube.com/watch?v=HqBAnG79wAc%20
De must-hear tips van Tess
1. Et puis
‘Dit nummer. Luister het. Dit chanson, waar sporen van Brel in zitten, waar Charles Aznavour jaloers op zou kunnen zijn en welke Piaf ongetwijfeld in haar repertoire op zou hebben willen nemen (alleen Gainsbourg zou zijn ogen ten hemel hebben gericht om de zoveelste uitgesproken liefdesverklaring aan één persoon), heeft het allemaal.” Dit is wat ik over Et Puis schreef in een eerder Valentijnsdagblog en ik sta er nog steeds 100% achter. Een van die zeldzame nummers die je kippenvel geven op het moment dat je het voor het eerst hoort.
2. Dessin dans le ciel
De melodie van dit nummer is de oorwurm die zich op de meest onhandige momenten aan me opdringt, waardoor ik het urenlang neurie, fluit of zing. Er zijn dagen dat mijn vriend me zelfs een ‘Dessin dans le ciel’-fluitverbod oplegt. ‘Maar laten we hem dan in vredesnaam één keer opzetten’, roep ik dan uit, waardoor hij vervolgens braaf met mij meeluistert hoe Reggiani ons vanuit de verste hoek van het universum op onnavolgbare wijze de weg wijst naar zijn thuis in Frankrijk. En dan, ja hoor, zingen (of althans: neuriën) we allebei het (enige) refrein mee. Dit chanson had wat mij betreft nog veel langer mogen zijn. Wat mijn vriend betreft echter…
https://www.youtube.com/watch?v=vwAt2IFNdLk%20
3. Le monde est formidable
Een lofzang op het leven. Terwijl de accordeon in het refrein door de zinnen door walst, zingt Reggiani over hoe geweldig de wereld wel niet kan zijn. Met in mijn achterhoofd de depressies en het alcoholmisbruik van deze man, vind ik het ontroerend met hoeveel overgave en overtuiging hij dit nummer zingt. Helaas niet te vinden op Youtube; wel op Spotify.
4. La chanson de Paul
Geschreven door Jean Loup Dabadie, is La chanson de Paul ook een van de favorieten van Liesbeth List, zoals ze me toevertrouwde in een eerder interview. De piano alleen al breekt harten, het lage timbre van Reggiani grijpt je aandacht en dan volgt een briljante melodie en een nog briljantere tekst.
5. Ma fille
Als vaderskindje treft dit chanson me vanaf de eerste zin. Wat een zacht, beeldschoon, melancholisch nummer van een vader voor zijn dochter! De zwaarte van de coupletten voelt als willen vasthouden, de wals van het refrein klinkt als overtuigd, maar tot tranen geroerd loslaten.
Serge Reggiani zong natuurlijk veel meer dan de bovenstaande chansons. Wat is jouw favoriet en waarom? Deel het hieronder met ons.
Lieve Tess, wat is het toch vreselijk dat zulke acteurs en zangers ook gewoon klootzakken zijn. Onaardig voor vrouwen en kinderen en er wel lief over zingen, maar ………………………….Jacques Brel was ook al zo. Ik geloof dat Peter Sellers de grootste klootzak was. Maar laten we afgaan op al die mooie liedjes en Serge Reggiani even serieus nemen. Le petit garcon is prachtig (ik speel het op de saxofoon begeleid doorKrijn op accordeon, Dan chez Maxims, dat is ook zo bloedstollend mooi, dan komt hij dichtbij de man die hij was, een proleet, mannen die elkaar bij Maxim ontmoeten, dix sacs au chasseur, snoevers, dan Où est passé Paris ma rose, rot tekst, want Parijs is nog steeds bloedstollend mooi en teder en ruig, maar goed Serge zingt dan Paris je t’aime et qui n’est plus. Dat hebben veel oudere mensen, vroeger was het mooier, leuker, spannender, beter, allemaal onzin natuurlijk. Hij zingt oiok schitterend (en die had in de top vijf niet mogen ontbreken) le déserteur van Boris Vian. Je denkt onmiddellijk: ik word pacifist, maar ja die verdomde Fransen, na de oorlog natuurlijk allemaal in la résistance, maar de helft deed gewoon vrolijk mee met de Duitsers. Een pijnlijke tumor in de geschiedenis van dit ingewikkelde volk, met misschien wel de mooiste taal op aarde. Passent les jours, passent les semains, n’y temps passé, n’y les amours reviennent,
, sous le pont Mirabeau, coule la Seine
Ik ben een enorme reggiani fan. En vraag me af of het door hem geschreven chanson mensognes d’un père à son fils over zijn zoon stephane gaat die zelfmoorf heeft gepleegd. Zijn tweede zoon heette simon.
Dank je wel Tess voor je mooie introductie over Serge Reggianai. Een indrukwekkende zanger wiens liedjes mij vaak diep raken.
Wist je dat het prachtige “La chanson de Paul” drie jaar later heel mooi uitgevoerd is door Ramses Shaffy als “Ik drink”? Zeker zo mooi als het origineel van Serge! Andere fraaie nummers vind ik “Ma Liberté” uit 1967 en “Les mensonges d’un père à son fils” uit 1972. Nogmaals dank voor je stukje!